Pasażerski Model Transportowy od 2020 roku pomaga kształtować i prognozować ruch kolei w Polsce. Najnowsza aktualizacja (wersja 1.4) wskazuje, że liczba pasażerów kolei dalekobieżnej w naszym kraju będzie stale rosła… a w 2050 roku sięgnie 134 mln. Czego jeszcze dowiadujemy się z modelu, z którego na zasadzie sublicencji od CPK korzysta już blisko 50 podmiotów z Polski i świata, w tym GDDKiA, PKP PLK, PKP Intercity, Koleje Mazowieckie czy Łódzka Kolej Aglomeracyjna?
Spółka Centralny Port Komunikacyjny w grudniu 2020 r. opracowała i udostępniła zainteresowanym podmiotom Pasażerski Model Transportowy 1.0. Ponieważ żyjemy w dynamicznie zmieniającym się świecie, gdzie epidemia, wojna, migracje czy nowe inwestycje silnie oddziałują na rynek kolejowy, od tamtej pory pojawiły się już trzy aktualizacje. Teraz mamy do czynienia z kolejną.
W największym skrócie, pozwalają one, by na bieżąco analizować konkurencyjność kolei wobec innych rodzajów transportu – takich jak drogowy czy lotniczy.
W PMT 1.2 prognozowano, że w roku 2050 liczba pasażerów kolei dalekobieżnej w Polsce sięgnie 120 mln (95 mln w pociągach kategorii InterCity i InterRegio oraz 25 mln dla regionalnych ekspresów). Teraz w PMT 1.4 szacunki na 2050 r. to już 134 mln (odpowiednio 108 mln i 26 mln). Oznacza to wzrost aż o 12 proc. Model PMT i sieciową prognozę ruchu zaktualizowano m.in. o wnioski z zakończonych STEŚ i wybranych wariantów inwestorskich (np. Warszawa – Łódź – Wrocław, Łętownia – Rzeszów, czy Katowice – Ostrawa). Uwzględniono także nowe dane z Generalnego Pomiaru Ruchu czy programu Kolej Plus.
(Niemal) 500 mln pasażerów na 2050
Ostatnie lata były pełne zmian, które fundamentalnie wpływały na prognozy ruchu kolejowego. Najpierw pandemia przewróciła myślenie o transporcie, a gdy sytuacja w miarę wróciła do normy, zaczęła się wojna. Prognozy wymagają więc zmian ws. określania przepływu pasażerów, typu ładunków, a nawet liczby mieszkańców poszczególnych państw naszego regionu Europy. Aktualizacje są niezbędne i pozwalają nam tak planować kolejne projekty, by były optymalne, opłacalne ekonomicznie oraz odpowiadały przyszłym potrzebom pasażerów – mówi Michał Pyzik, koordynator ds. modelowania i prognozowania ruchu w CPK.
Chociaż dane przyjęte do oszacowania ruchu są bardzo ostrożne, pokazują, że w 2050 roku liczba wszystkich pasażerów kolei w Polsce może zbliżyć się do 500 mln. Po doprecyzowaniu oferty przewozowej i wykonaniu specjalistycznych badań ruchu np. szacowany potok pasażerski dla trasy Łódź – Wrocław wzrósł z 15 do blisko 20 tys. osób dziennie.
Dane opublikowane niedawno przez Urząd Transportu Kolejowego wskazują, że w 2022 roku liczba pasażerów kolei regionalnej zbliżyła się już do wartości sprzed pandemii COVID-19. W tej kategorii podróży ważną rolę odegrają w przyszłych latach m.in. program Kolej Plus, a także dostosowanie linii kolejowych projektowanych przez CPK do uruchamiania pociągów kategorii RegioExpress. Konstrukcja Pasażerskiego Modelu Transportowego umożliwia ocenę skumulowanego efektu inwestycji w Kolej Dużych Prędkości i inwestycji o oddziaływaniu lokalnym.
Współpraca ponad granicami
Optymistycznie wyglądają również prognozy ruchu międzynarodowego, w tym poziom współpracy kolejowej z Ukrainą, porozumienie CPK z Rail Baltica (łączące Warszawę, Kowno, Rygę, Tallinn i Helsinki), a także nowe połączenia w ramach projektu KDP V4 (której fragmentem jest „szprycha” nr 7 Katowice-Ostrawa) z Czechami, Słowacją i Węgrami.
Materiały zebrane do przygotowania PMT są często podstawą do aplikowania o unijne środki. Wzrost atrakcyjności kolei i skok liczby pasażerów wpisują się w priorytety Unii Europejskiej związane z ochroną środowiska naturalnego i promowaniem transportu niskoemisyjnego. Ponieważ globalny wymiar infrastruktury ma coraz większe znaczenie, sieć PMT 1.4 została już też dostosowana do formatu Google Transit Feed Specification (znanego obecnie jako GTFS – General Transit Feed Specification).
Autorzy modelu podkreślają, że prognozy przygotowywano w oparciu o neutralne, a nie optymistyczne założenia (na przykład uwzględniano niż demograficzny, a pomijano szacunki, że do naszego kraju na stałe może się przenieść kilka milionów Ukraińców czy kilkaset tysięcy Białorusinów). Z analiz wynika, że przy miliardowych inwestycjach w polskie drogi, bez inwestycji w transport kolejowy chętnych do podróży pociągami mogłoby być z czasem coraz mniej.
Liczne zmiany na kolei sprawią jednak, że ten ekologiczny środek transportu będzie stale zyskiwał zwolenników. Warunkiem integralnym tego sukcesu będzie jednak dalszy rozwój oferty przewozowej, wspierany choćby przez liberalizację sektora kolejowego w Polsce. Spółka spodziewa się, że tak jak w innych europejskich krajach, pojawienie się rynkowej konkurencji przyczyni się do znacznego wzrostu podaży i obniżenia cen biletów, a w konsekwencji dynamicznej popularyzacji transportu kolejowego.
Realizacja tego celu jest kolejnym dowodem, że Centralny Port Komunikacyjny to nie tylko lotnisko. Jako nowy system transportowy RP zakłada m.in. stworzenie węzła przesiadkowego między Warszawą i Łodzią. To tam ma zostać zintegrowany transport lotniczy, kolejowy i drogowy.
Program kolejowy CPK zakłada realizację niemal 2000 km linii kolejowych w ramach 12 ciągów kolejowych, w tym 10 tzw. szprych. Nowe linie kolejowe będą wykorzystywane do obsługi przede wszystkim pociągów dalekobieżnych, w tym Kolei Dużych Prędkości (osiągającej na początku prędkość 250 km/h z możliwością podniesienia nawet do 350 km/h), jak również przez pociągi regionalne, a na wybranych odcinkach przez składy towarowe. Kluczowe odcinki, takie jak Warszawa-Łódź mają być dostępne równolegle z zakończeniem budowy lotniska CPK. Nowa infrastruktura kolejowa pozwoli zapewnić bardzo dobrą dostępność portu lotniczego – nawet 40 proc. osób z niego korzystających będzie dojeżdżać koleją.