Eskalacja konfliktu celnego między USA a Chinami wraca na globalną agendę, powodując nie tylko napięcia polityczne, ale i realne zmiany w funkcjonowaniu łańcuchów dostaw. W naszym najnowszym artykule analizujemy wpływ tej sytuacji na globalne procesy logistyczne oraz na szanse i wyzwania dla transportu kolejowego w obliczu przeobrażeń geopolitycznych.
Cła a łańcuchy dostaw – efekt domina
Podwyżki ceł powodują wzrost kosztów importu i eksportu, zmuszając przedsiębiorstwa do poszukiwania nowych lokalizacji produkcyjnych – głównie w Azji Południowo-Wschodniej (Wietnam, Indie) i Europie Środkowo-Wschodniej. Efektem jest zmiana globalnych tras logistycznych, skracanie łańcuchów dostaw oraz wzrost znaczenia tzw. „nearshoringu”.
Z danych UNCTAD (2024) wynika, że:
- Globalna wartość handlu spadła o 1,3% w I kwartale 2024 r., głównie z powodu napięć handlowych i niestabilności geopolitycznej.
- Wzrost udziału krajów ASEAN w eksporcie do USA: +8,9% r/r, co wskazuje na odchodzenie od Chin jako głównego dostawcy.
Wzrost napięć handlowych pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Chinami, objawiający się kolejnymi falami podwyższania ceł na strategiczne towary, ma istotny wpływ na kształtowanie globalnych łańcuchów dostaw i funkcjonowanie systemów logistycznych. Odpowiedzią światowego rynku nie jest wyłącznie dywersyfikacja tras transportowych, ale również głębokie zmiany w strukturze przepływów towarowych, które w dłuższej perspektywie mogą wpłynąć na rolę poszczególnych gałęzi transportu, w tym kolei.
Nowy Jedwabny Szlak w nowym świetle
Wobec ryzyka opóźnień i przeciążeń w transporcie morskim, znaczenia nabierają połączenia kolejowe z Azji do Europy, w tym alternatywne trasy przez Azję Centralną i Kaukaz. Ruch kontenerowy na Nowym Jedwabnym Szlaku wzrósł w 2023 roku o 5,7%, a operatorzy notują zwiększone zainteresowanie usługami door-to-door z terminali w Polsce, Niemczech i na Litwie.
Dlatego też zyskują na znaczeniu alternatywne trasy euroazjatyckie, w tym Nowy Jedwabny Szlak z komponentem kolejowym, który choć nie jest wolny od wyzwań geopolitycznych, pozostaje istotną opcją dla firm zmniejszających zależność od transportu morskiego i portów chińskich. Szczególnie widoczna staje się rola krajów Europy Środkowo-Wschodniej jako hubów logistycznych, przez które przebiegają główne szlaki intermodalne łączące Azję z Europą.
Kolej w cieniu zmian
Transport kolejowy zyskuje jako szybka i przewidywalna alternatywa, szczególnie w kontekście skracania czasu dostaw i optymalizacji kosztów. Wzrasta rola terminali intermodalnych oraz centrów logistycznych w Polsce – np. Małaszewicze i Euroterminal Sławków zwiększyły przepustowość o ponad 15% r/r (dane UTK 2024).
Zmiany celne powodują również fluktuacje popytu na różne środki transportu. W okresach napięć handlowych rośnie zainteresowanie transportem kolejowym jako szybszą i bardziej przewidywalną alternatywą dla morskiego frachtu kontenerowego. W sytuacji, gdy łańcuchy dostaw ulegają fragmentaryzacji, elastyczność kolei w zakresie trasowania, możliwości intermodalnych i połączeń z terminalami lądowymi staje się jej przewagą konkurencyjną.
Co to oznacza dla logistyki?
- Konieczność inwestycji w cyfryzację łańcuchów dostaw i systemy monitorowania ładunków w czasie rzeczywistym.
- Zmiana modeli transportu z „just in time” na bardziej odporne „just in case”.
- Wzrost znaczenia logistyki regionalnej i transgranicznych połączeń intermodalnych w Europie.
- Dla kolei: szansa na długofalowe zwiększenie udziału w rynku frachtu międzykontynentalnego.
Dla systemów logistycznych oznacza to konieczność zwiększenia odporności operacyjnej i rozwijania infrastruktury zdolnej do obsługi zmiennych i często nieregularnych potoków ładunków. Wzrost znaczenia regionalnych połączeń intermodalnych i potrzeba szybszej reakcji na zmiany kierunków handlu wymagają inwestycji w cyfryzację procesów, integrację danych w czasie rzeczywistym oraz rozwój elastycznych modeli zarządzania zapasami i transportem.
W perspektywie średnio- i długoterminowej należy spodziewać się pogłębiania trendów deglobalizacyjnych i zwiększania roli logistyki regionalnej. Dla sektora kolejowego stanowi to zarówno wyzwanie, jak i szansę – przy odpowiednim wsparciu infrastrukturalnym i politycznym możliwe jest zwiększenie udziału kolei w obsłudze transkontynentalnych i regionalnych ładunków wysokowartościowych.
Podsumowując, eskalacja ceł między USA a Chinami nie jest jedynie kwestią polityki handlowej, ale katalizatorem transformacji globalnej logistyki. Dla branży kolejowej może to oznaczać nową erę, w której elastyczność, przewidywalność i niska emisyjność będą kluczowymi atutami konkurencyjnymi.
