Co to znaczy: “FABLOK” i jak doszło do jego powstania? O tym i o pierwszym polskim parowozie w dzisiejszym artykule.
Początek pierwszej polskiej fabryki lokomotyw jest związany z faktem odzyskania przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 roku. Odrodzenie Niepodległego Państwa po 123 latach wymagało stworzenia racjonalnej gospodarki. Kolejnictwo miało w tym przedsięwzięciu odegrać kluczową rolę. Sytuacja była niezwykle trudna, gdyż w granicach odrodzonej Polski nie istniała żadna fabryka lokomotyw!
Z tego powodu Ministerstwo Kolei Żelaznych zadeklarowało wolę nabycia w ciągu 10 lat 2.590 szt. nowych lokomotyw. To zaktywizowało krajowe środowiska gospodarcze i stało się impulsem do powstania od podstaw dwóch fabryk lokomotyw. Jedną z tworzonych od podstaw była właśnie fabryka “FABLOK” w Chrzanowie. Spółka została założona 20 maja 1919 r. przez inżynierów Piotra Drzewieckiego, Stanisława Karłowskiego, Władysława Jechalskiego i Leopolda Wellisza, wraz z Bankiem Małopolskim w Krakowie i Bankiem Handlowym w Warszawie.
De iure jednak za początek istnienia chrzanowskiej fabryki lokomotyw przyjmuje się 22 maja 1919 roku, który był dniem podpisania w Ministerstwie Skarbu Statutu Spółki. Decyzją Ministra Przemysłu i Handlu oraz Ministra Skarbu powstała pierwsza nazwa firmy: “FABRYKA LOKOMOTYW W POLSCE S.A.”. Jako że to były czasy powszechnego używania telegrafów, powszechnie używaną później nazwą spółki było: “FABLOK” skrót od “Farbryka Lokomotyw”.
Rok później podpisano umowę z rządem na dostawę w ciągu 10 lat 1200 lokomotyw, a także zmieniono nazwę na: “Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce S.A. Zakłady w Chrzanowie”. 25 marca 1920 zakupiono grunty od Gminy Chrzanów i rozpoczęto budowę zakładu. Maszyny do produkcji zakupiono w Szwecji. W celu jak najszybszego rozpoczęcia produkcji spółka początkowo kooperowała z austriacką fabryką StEG, w której opracowano dokumentację pierwszego polskiego parowozu Tr21!
Pierwszy produkowany w Polsce parowóz został opracowany przez zespół polskich inżynierów przy współpracy z Biurem Konstrukcyjnym Fabryki Lokomotyw StEG w Wiedniu w 1921 roku. Pierwszych 36 parowozów zbudowano w StEG. W latach 1922-1925 FABLOK w Chrzanowie wyprodukował 72 sztuk lokomotyw, a 40 sztuk powstało w belgijskich zakładach “Cockerill”. Warto podać trochę danych technicznych polskiego parowozu. Pusta lokomotywa ważyła 72 i pół tony, jednak masa służbowa wynosiła 80 ton. Maksymalna siła pociągowa wynosiła 180 kN. Jednak jak to zwykle bywa w przypadku parowozów normalnotorowych: maksymalna siła pociągowa maszyny jest ograniczona jej przyczepnością. Tak też jest i w przypadku Tr21. Podana powyżej siła pociągowa nie mogła być praktycznie wykorzystywana, gdyż siła pociągowa przyczepna wynosi 157 kN. Przy zastosowaniu węgla o lepszej jakości, parowóz po torze poziomym mógł ciągnąć składy towarowe ładowne o masie 635 ton z prędkością 65 km/h lub 1200 T – 50 km/h.
Do II Wojny Światowej w parku taborowym Polskich Kolei Państwowych znajdowało się 148 szt. tej lokomotywy – po wojnie już tylko 100. Seria parowozów była eksploatowana aż do roku 1974. Z zachowanych parowozów zostały tylko: Tr21-53 ex. 56 4025, PKP-A Tr21-84, Haine St.P. 1394/1924, Karsznice, eksponat.
Cała seria artykułów dotyczących historii powstawania kolei w Polsce dostępna TUTAJ.
Partner Fundacji Sztuka Dla Polski